Systeemtherapie leer je door te ervaren (door I. Geerts journalist).
Docenten Carey Woortman en Téo Visser vertellen over hun bijzondere lesmethodes.
Leren doe je het best door te ervaren, is het uitgangspunt van docenten systeemtherapie Carey Woortman en Téo Visser. Ze dagen hun cursisten daartoe uit met bijzondere lesvormen. Stel je bijvoorbeeld voor: je vormt met twee anderen een driehoek door drie stokken van hand tot hand omhoog te houden. Je krijgt de opdracht door de ruimte te gaan bewegen en daarbij een pact te sluiten met één van de twee. Even later bevind je je met de armen in een onmogelijke spagaat tegenover de anderen. ‘Kijk, dat noemen we nou gespleten loyaliteit,’ constateert Woortman droog. ‘Zo voelt een kind zich als de rechter vraagt: woon je liever bij papa of bij mama? Op deze manier laten wij cursisten ervaren in welke moeilijke positie en dilemma je als kind dan komt.’
Letterlijk verbinden
Elk (psychisch) probleem heeft niet alleen betekenis voor de persoon zelf maar ook invloed op de vele andere betrekkingen waar diegene in leeft, is het uitgangspunt bij systeemtherapie. Ook dat laten Woortman en Visser cursisten voelen: ze verbeelden de relaties van een persoon door diegene met touwen letterlijk te verbinden aan de mensen om hem heen en ze ten opzichte van elkaar te laten bewegen. ‘Het resultaat daarvan is dat je anders kijkt naar de betekenis van de klachten wanneer een kind vanwege probleemgedrag bij de hulpverlening wordt aangemeld,’ verklaart Visser. ‘Hij is namelijk niet het probleem, maar de drager van het probleem van het gezin. Dwangmaatregelen tegen het kind lossen dus niet de oorzaak op. Daarvoor moet je met de hele familie aan de slag.’
Helpen zelf na te denken
Hoe pakt een systeemtherapeut dat aan? Woortman: ‘Je draagt niet de oplossing aan, maar helpt mensen na te denken over de relaties waarin zij staan tot elkaar en of die nog wel bevallen. Zodat ze zelf de keus kunnen maken of en hoe ze iets willen veranderen.’ Daarmee staat systeemtherapie niet tegenover het medisch denken, benadrukt Visser: ‘Het is een aanvulling, een andere manier van kijken. Doordat je de persoon en zijn relaties in verschillende contexten aanspreekt en niet de pathologie, zie je een mens zoals hij echt is.’
Het leven is systemisch
Al met al vraagt systeemtherapeutisch werken nogal wat van de hulpverlener. ‘Je moet wat wij noemen meervoudig partijdig zijn: je kunnen verplaatsen in elke betrokkene en zonder oordeel kijken naar wat die doet of zegt,’ noemt Woortman. ‘Dat kan alleen als je zelf heel vrij, nieuwsgierig, creatief en flexibel bent.’ Visser: ‘En in alles moet je authentiek zijn, anders prikken mensen zo door je heen.’ Daardoor overstijgt systeemtherapeut zijn voor Woortman het toepassen van kennis en vaardigheden. ‘Het hele leven is systemisch.